Veenhuizen heeft van oudsher geen centrum, maar clusters van gerelateerde gebouwen. De wandelroutes uitgezet door Veenhuizen, zijn daarom een keuze van het een óf het ander. Hoewel het een hele lange wandeling wordt als je alle 124 werelderfgoederen in Veenhuizen wil zien, is er een wat korter alternatief: De zwarte Drenthe-Vakantie.eu route die we zelf gemaakt hebben.
Deze route gaat door 6 gebouwen clusters, en langs maar liefst 84 prachtige monumentale gebouwen van Veenhuizen. Verder nemen we met deze route ook een stukje bosrijk gebied mee. Zo wordt het een afwisselende én interessante wandeltocht.
Een aantal hoogtepunten zijn het managementcluster met o.a. gebouwen voor geestelijke leiders, een verenigingsgebouw, een hotel, en de woning van de directeur. Het maallust complex waar ze graan verwerkten, nu bierbrouwen en kaas rijpen. De Kerklaan met o.a. de mooie koepelkerk tussen de bomen. Het Ambachtscluster met de elektriciteitscentrale. En "last but not least" de Hospitaallaan waar je langs 2 ziekenhuizen komt, leprozenhuizen en de ijskoepel.
In tegenstelling tot de andere routes, kan je deze niet op gekleurde wegbewijzering volgen, en zal deze GPX-route downloaden in je gps app of apparaat.
Start bij gratis parkeerplaats centraal gelegen bij het gevangenismuseum:
In 1859 werd het ministerie van binnenlandse zaken de eigenaar van Veenhuizen. Ook de woning voor de hoofddirecteur is toen gebouwd. Nu huist dit statische gebouw 4 B&B kamers.
Het huis staat bekend als Klein Soestdijk in verband met de statische zijvleugels en de grote tuin. Tijdens het ontbijt heb je vanuit de tuinkamer een prachtig uitzicht op hebt.
Behalve de geweldige plek, wordt ook het biologisch ontbijt met lokale producten goed gewaardeerd.
Wil je toch liever een van de 5 routes lopen die met gekleurde paaltjes zijn aangegeven? Is er hier voor je een de beschrijving met kleur, en afstand van de wandelingen. Elke route kan je starten op de parkeerplaats van het gevangenismuseum. Je komt met elke wandeling hier weer terug, dus is het prima te combineren met een bezoek aan het gevangenismuseum.
De Gestichtsroute is de kortste route en bewegwijzerd met blauwe paaltjes. Je wandelt langs het voormalige Tweede Gesticht (nu het gevangenismuseum). Verderop het mooie ziekenhuiscomplex met verschillende gebouwen als het leprozenhuis en de ijskoepel. Aan Hospitaallaan staan verschillende panden zoals een rijtje dienstwoningen. In gebruik voor hospitaal personeel. Opschriften op enkele huizen hier zijn: "Ontwikkeling", "Helptelkander" en "Een van Zin".
Op de wandelroute met rode paaltjes ofwel de Ambachtsroute, zie je de meeste oude gebouwen van Veenhuizen. O.a. loop je langs de plekken waar gewerkt werd zoals in het prachtige Maallust complex. Behalve de hoge graanschuur die soms als klimwand gebruikt wordt, kan je een kijkje nemen in de Maallust bierbrouwerij en de Kaasmakerij Kaaslust. Even terug noordelijk loop je langs de elektriciteitscentrale en natuurlijk het Ambachtscluster. Deze rode paaltjes route gaat ook langs verschillend mooie directie panden en gebedsgebouwen in Veenhuizen.
De Fochteloërveen route is de beste keuze als je rust en natuur houdt. Dit Veengebied is in het verleden relatief weinig ontgonnen, en bevat nog levend hoogveen. Ook kom je langs de ijsbaan van Veenhuizen.
De Sterrenbos route heeft ons niet onberoerd gelaten. Onbetwist hoogtepunt is dan ook de Algemene Begraafplaats Veenhuizen. Doordat de werknemers uit alle windstreken kwamen, zie je vele verschillende soorten graven. Zo zijn er ruim 25 graven met (gerestaureerde) graftrommels. De onvrijwillige bewoners kregen geen zerk, maar werden in een jute zak anoniem, naast én boven elkaar begraven. Onder de grote boom op het open veldje, liggen nu ruim 10.000 gestorvenen.
De Slokkert route is de langste wandelroute en laat je de o.a. De Slokkert zien: Een beekje dat door een weelderig groen dal meandert. Je wandelt langs een terp, waarvan vermoed wordt, dat er voor de komst van de Kolonie van Weldadigheid, een kerk stond. Raadselachtig is niets daarvan overgebleven. Evenals de eventuele rest van het oude Veenhuizen van voor 1823. Op één boerderij na: De Jachtweide, deze is al in 1723 gebouwd. Die vind je in het 3e gesticht waar je met deze Slokkertroute ook langs wandelt.
Bekijk gids
Leesboeken
Dat het Unesco Werelderfgoed gebied uitgestrekt en groot is, besef je maar al te goed tijdens een wandeling of fietstocht. Hieronder, nog een aantal andere zeer interessante plekken in Veenhuizen die je mogelijk gaat overslaan omdat ze te ver of uit de route liggen zijn.
Het 3e Gesticht was één van de 3 grote gestichten die gebouwd zijn om de landlopers en armen "verpleging en heropvoeding te geven". Het gebouw, dat net als de 2 de andere gestichten gebouwd is als een vierkant bestaat niet meer. Het had een omtrek van bijna 600 meter. In de zomermaanden bloeien er vele bloemen op de oude fundering van het gesticht.
Om het 3e gesticht staan nog wel een aantal mooie gebouwen. De Jachtwijde is een ambachtelijke boerderij gebouwd in 1723. Het is het enige gebouw in Veenhuizen dat er al was voordat de Maatschappij van weldadigheid er kwam.
Er staat ook een geschakeld lang pand. Dit was vroeger de oude stoom-katoenspinnerij (nu zit er een Bed en Breakfast in). Het is gebouwd in 1839 in opdracht van de Maatschappij van Weldadigheid. Het zou daarna nog 3 keer verbouwd worden. Het heeft onder andere als weeshuis, bejaarden opvang en schoolgebouw gefungeerd. In de jaren 20 van de vorige eeuw was het een kerk, en na 1945 gebruikt als "open inrichting" Bergveen.
Een straatje verder, aan de Bergveenweg kom je bij de Stichting tot behoud van de Graftrommel. Alleen donderdag middag geopend. Op de begraafplaats liggen vele graftrommels die door de medewerkers van de stichting gerestaureerd zijn.
De begraafplaats is ook onderdeel van het werelderfgoed. Dit, "Vierde gesticht", is uniek om verschillende redenen. Zo komt dit omdat er een mix van verschillende grafmonumenten te zien is. Zo liggen er houten-, stenen-, betonnen- en zelfs gietijzeren grafstenen. sommige met graf hek of een graftrommel als versiering. Deze graven links op het kerkhof zijn veelal van soldaten en medewerkers alsook hun gezinnen van de werkinrichtingen.
De meeste mensen liggen echter op de open velden – rechts als je de begraafplaats opkomt. In schril contrast met de personeelsleden, werden meer dan 10.000 wezen en gedetineerden hier anoniem in rijen en op verschillende lagen van de grond, in een jute zak ter aarde besteld. Een grote boom midden op het veld dient als een soort van grafmonument.
Tijden veranderden, en achter in de begraafplaats werden vanaf 1875 de dode gedetineerden wel naast elkaar begraven. Nogwel zonder steen, maar er werd wel een administratie bijgehouden wie waar lag.
100 jaar later, als onderdeel van een werkverschaffingsproject in 1974, werden de witte betonnen kruizen gemaakt en geplaatst. De rijen kruizen waren voor de stoffelijke overschotten van zowel Nederlands Hervormde - als Katholieke gevangenen. Ook liggen er 8 Belgische vluchtelingen uit de eerste wereldoorlog. De joden werden begraven op een eigen joden begraafplaats dat 400 meter noordelijker ligt. Er staat daar nog een enkele grafsteen en wat bomen.
Info & boeken
Info & boeken